Metoda obserwacji w pracy licencjackiej i magisterskiej

Ostatnia aktualizacja 19 lutego 2025

Metoda obserwacji to codzienność człowieka. Każdy z nas obserwuje swoje otoczenie, ocenia i wyciąga wnioski o innych osobach. Jak możesz metodę obserwacji wykorzystać w swojej pracy dyplomowej? O tym będzie ten artykuł.

Potrzebujesz szybkiej pomocy z rozdziałem metodologicznym lub badawczym opartym na obserwacji?
Kliknij poniżej 
–> Badania w pracy dyplomowej. Błyskawiczna pomoc
–> Wzór rozdziału metodologicznego z obserwacji
–> Wzór rozdziału badawczego z obserwacji

Zobacz, co jeszcze mogę Ci zaoferować
–> Pomoc z Twoją pracą licencjacką
–> Pobierz przykładową pracę licencjacką

Metoda obserwacji – co to jest? Definicja trudna

Zacznę od razu z grubej rury. Podam Ci definicję metody obserwacji z ulubionego portalu studentów, czyli Wikipedii.

Metoda obserwacyjna – sposób prowadzenia badań, w którym obserwacja odgrywa istotną rolę i którego stosowanie nie pociąga za sobą zmian w środowisku lokalnym (w odróżnieniu od metody eksperymentalnej). Jest celowym poszukiwaniem faktów, celową czynnością poznawania za pomocą zmysłów.

Stanowiąca jej część obserwacja naukowa to proces uważnego i celowego spostrzegania; rezultatem obserwacji naukowej są spostrzeżenia naukowe. Wartość poznawcza metody obserwacyjnej polega na opisie zjawisk, od którego często zaczynają się badania naukowe.

Metoda obserwacji – definicja trudna. Źródło: Wikipedia

Grubo, co? Czy już się zniechęciłeś? Nie uciekaj jeszcze.

Metoda obserwacji – definicja od Magistra na 5

Już tłumaczę na język studencki.

Metoda obserwacji w pracy dyplomowej to:

– Zadawanie dobrych pytań.

– Obserwowanie kogoś lub czegoś przez jakiś czas.

– Wyciągnięcie trafnych wniosków.

– Napisanie fajnego rozdziału badawczego.

Metoda obserwacji – definicja łatwa. Źródło: Magister na 5

Tyle.
To bardzo przyjemna metoda. Wręcz naturalna, ponieważ codziennie coś obserwujesz. Jednak w pracy dyplomowej musisz wiedzieć, na co konkretnie patrzeć.

Kiedy mogę stosować metodę obserwacji?

Odpowiedź jest prosta – prawie zawsze. Zawsze, gdy chcesz coś zrozumieć, sprawdzić – możesz to po prostu obserwować.

Ogólnie przyjęło się, że obserwacja jest najczęściej stosowana w naukach społecznych. Czyli jak studiujesz pedagogikę, psychologię, marketing, socjologię lub antropologię, to bardzo możliwe, że promotor zaproponuje Ci obserwację jako podstawową metodę badawczą.

Możesz zastosować tę metodę także na innych kierunkach, o ile wybierzesz odpowiedni temat. Pamiętaj, że obserwacja wymaga pewnego doświadczenia i wprawy w obserwacji danego zjawiska. Musisz znać dany temat i wiedzieć, co obserwować. Wtedy obserwacja będzie lepsza.

Przykładowo

Student na ostatnim roku elektroniki raczej nie nadaje się do prowadzenia obserwacji w przedszkolu.

Młoda nauczycielka przedszkolna raczej nie powinna prowadzić obserwacji w grupie mechaników naprawiających ciężarówki.

W jakich tematach najlepiej użyć metody obserwacyjnej?

W takich, w których nie wystarczy ankieta i wywiad

Jeżeli wiesz, że badani nie powiedzą Ci wszystkiego, musisz obserwować. Jeżeli wiesz, że badany podczas wywiadu może skłamać, powinieneś obserwować.

Przykładowo

Chcesz przeprowadzić badanie na temat błędów w procesie obsługi klienta. Z ankiety skierowanej do pracowników wychodzi, że wszystko jest idealnie. Handlowcy zapracowują się na śmierć i robią wszystko, aby przynieść miliony do firmy.

Jednak widać, że wyniki spadają na łeb, na szyję i coś jest nie tak. Jeżeli chcesz dociec prawdy, musisz obserwować. Wtedy właśnie sprawdzi się metoda obserwacji.

W tematach, w których mogą wystąpić zdarzenia wcześniej nieprzewidziane

Takie, które będą dla Ciebie całkowitym zaskoczeniem i spowodują, że będziesz podnosił szczękę z podłogi.

Na przykład słynna już sprawa obsługi pacjentów w przychodni w Tarnobrzegu. Dobrze, że któryś z pacjentów przeprowadził obserwację, a media to nagłośniły ?

Co musi nastąpić, aby obserwacja była metodą naukową?

Obserwacja, jak sama nazwa wskazuje, polega na obserwowaniu. Nie możesz jednak sobie obserwować czegokolwiek i gdziekolwiek.

Obserwujesz kilkaset osób na Instagramie czy na FB. Czy jest to metoda naukowa? No nie.

Aby obserwacja była metodą naukową, musisz obrać sobie jakiś obiekt, osobę lub zjawisko. Potem obserwujesz je w określonym czasie i miejscu. Dodatkowo robisz notatki w specjalnym arkuszu.

Wtedy jest to obserwacja naukowa do wykorzystania w rozdziale badawczym Twojej pracy dyplomowej.

Zobacz przykład:

Człowiek ogląda sobie jelenia dla przyjemności. Kiedy chce i jak chce. Nie jest to metoda naukowa.

Tutaj człowiek ogląda jelenia w konkretnym przedziale czasowym i określonym miejscu. Wypełnia arkusz obserwacji. Ten człowiek prowadzi badania. Teraz jest to metoda obserwacji. 

Widzisz, jakie to proste?

Obserwacja jako metoda badawcza w pracy dyplomowej

Co możesz obserwować? Dosłownie wszystko. Nawet jelenia, jeżeli masz czas.

Na potrzeby swojej pracy dyplomowej obserwuj tylko to, co potwierdzi lub odrzuci Twoją hipotezę badawczą. Nie wiesz, co to hipoteza? Poczytaj sobie na temat metodologii w pracy dyplomowej»

Czy napisanie metodologii i rozdziału badawczego z metodą obserwacyjną jest trudne?

Nie. Jedyna trudność wynika z tego, że jest to rzadziej spotykana metoda badawcza i znajdziesz na jej temat mniej materiałów.

Jak zawsze zachęcam do pobrania materiałów premium. Dostaniesz wzory rozdziałów opartych na obserwacji i wiele więcej. Gwarantuję, że bez większych problemów napiszesz część badawczą z metodą obserwacyjną.

✔ Pobierz wzór rozdziału metodologicznego. Metoda obserwacji
✔ Pobierz wzór rozdziału badawczego. Metoda obserwacji

Techniki badawcze w metodzie obserwacji

Technik badawczych, które możesz zastosować przy metodzie obserwacji, jest sporo. W praktyce pisania pracy dyplomowej polecam Ci tylko 3.

1. Technika obserwacji zewnętrznej

Inaczej zwana obserwacją nieuczestniczącą. Polega na tym, że badacz znajduje się w grupie obserwowanych osób, ale nie uczestniczy w ich działaniach. Nie przyjmuje żadnej roli organizacyjnej i stara się nie wpływać na działania grupy.

Badacz przyjmuje postawę bierną i jedynie obserwuje zachowania grupy. Jednocześnie wszystko dokładnie obserwuje i interesuje się detalami.

Przykład obserwacji zewnętrznej

Nauczycielka idzie do koleżanki na lekcje i obserwuje, jak zachowują się uczniowie. Siada w ostatniej ławce, udaje niewidzialną i obserwuje zachowanie grupy.

2. Technika obserwacji uczestniczącej

Polega na obserwacji jakiegoś zjawiska jako jego uczestnik.

Badacz wchodzi w dane środowisko społeczne i obserwuje je od wewnątrz. Nawiązuje bezpośrednie relacje z badanymi. Bierze udział w obserwowanych sytuacjach. Czasami nawet je prowokuje. Głównym celem badacza jest zrozumienie sensu zachowania badanych.

Przykład obserwacji uczestniczącej

Student resocjalizacji napada na sklep i daje się zamknąć w więzieniu. Obserwuje od wewnątrz środowisko gitów. (Sorry za przykład, nie mogłem się powstrzymać ?).

Student zatrudnia się jako nowy pracownik w firmie handlowej. Podczas codziennej pracy obserwuje sposób obsługi klientów przez pracowników firmy. Zdobywa zaufanie i dowiaduje się coraz więcej na temat firmy, klientów pracowników itp.

Obserwację uczestniczącą poniekąd można porównać do działań szpiegowskich lub działań agentów „pod przykrywką”.

3. Technika obserwacji własnej działalności

Polega na obserwowaniu i wyciąganiu wniosków na temat własnego działania.

Przykład obserwacji własnej działalności

Postanawiasz jadać przez 3 miesiące w McDonaldzie i opisać skutki tego procesu dla własnego ciała.
(Był kiedyś taki film dokumentalny Super size me. To ciekawy przykład metody obserwacji).

Metoda obserwacji. Jak przeprowadzić skuteczną obserwację?

Bez względu na technikę, aby Twoja obserwacja była miarodajna, musisz wykonać 3 czynności.

1. Nawiąż kontakt ze zbiorowością, którą chcesz obserwować

Czyli zapytaj o zgodę na przeprowadzenie obserwacji, poinformuj o badaniu, powiedz, że nie masz złych intencji itp.

Przykład

Przychodzisz jako obserwator do licealistów na lekcje matematyki. Na początku przedstaw się, wyjaśnij, po co tu jesteś, i zaznacz, że nie masz złych intencji.

2. Prowadź obserwację zgodnie z wytycznymi bądź wcześniej opracowanym schematem

Nie improwizuj. Przygotuj się. Obserwacja prowadzona bez celu nie przyniesie Ci żadnych wyników.

Przykład

Na lekcje do liceum nie idziesz oglądać ładnych dziewczyn bądź chłopaków. Masz przygotowany arkusz obserwacji i krok po kroku zapisujesz spostrzeżenia.

3. Przygotuj protokół obserwacji. Tam umieścisz swoje spostrzeżenia

Protokół robisz według schematu, ustalonego wcześniej z promotorem. Dodasz go potem jako załącznik do Twojej pracy dyplomowej.

Metoda obserwacji. Jakie narzędzie badawcze stosować?

W metodzie obserwacji zazwyczaj będziesz korzystał z arkusza obserwacji.

Wpisujesz w nim wszystkie spostrzeżenia i niezbędne informacje. Tam umieścisz informacje na temat występowania bądź braku występowania jakiegoś faktu czy wydarzenia.

Arkusz może mieć dowolną konstrukcję. Ma umożliwić i uprościć gromadzenie i późniejszą obróbkę zebranych danych. Pamiętaj, aby wpisać w nim wszystkie zagadnienia, które chcesz obserwować. Zapisuj fakty, zdarzenia, okoliczności mające związek z badanym zagadnieniem. To Ci się przyda.

Jeśli przykładowo w badaniu istotne jest wskazanie częstotliwości jakiegoś wydarzenia, jego stopnia nasilenia – arkusz obserwacji może przyjąć formę np. tabeli.

Przykład arkusza obserwacji

Zobacz, jak wygląda przykładowy arkusz obserwacji w formie tabeli:

Tabela dotyczy miesięcznej obserwacji 5 pracowników sklepu spożywczego.

Celem jest analiza tego, jak często pracownicy robią zakupy w sklepie, w którym pracują.

Problem badawczy: jak często pracownicy sklepu spożywczego robią zakupy w sklepie, w którym pracują?

To tylko przykład. Forma takiego arkusza jest dowolna. Zależy od wizji i koncepcji autora badania, czyli Ciebie. Oczywiście, zanim zaczniesz puszczać wodze fantazji, uzgodnij wszystko z promotorem.

Warunki prawidłowo przeprowadzonej obserwacji

Dokonując metody obserwacji, pamiętaj o kilku aspektach:

1. Wnikliwość

Wnikliwa obserwacja to taka, która doszukuje się relacji, zależności pomiędzy obserwowanymi przez badacza zjawiskami.

Przykład

Jaka jest przyczyna słabej frekwencji na lekcjach religii w Liceum Ogólnokształcącym nr 2?
Dlaczego uczniowie klasy III A osiągają najsłabsze wyniki ze wszystkich klas?

2. Wyczerpanie tematyki

Obserwacja musi brać pod uwagę wszystko, co dotyczy danego zjawiska. Musisz zanotować wszystkie strony i szczegóły konkretnego zjawiska. To bardzo rzutuje na wyniki.

A co jeżeli nie jesteś w stanie wyczerpać tematyki nawet w 10%?

Wybrałeś po prostu za szerokie zjawisko. Zawęź temat swoich badań. Zamiast całej szkoły skup się na jednej klasie. Zamiast całego województwa skup się na jednym mieście itp.

3. Obiektywizm

Do badania musisz podejść całkowicie bezstronnie. Nie możesz mieć żadnego konkretnego nastawienia. Musisz być otwarty na to, co się wydarzy, co zaobserwujesz, a następnie to obiektywnie opisać.

Przykład

Jeśli uważasz wszystkich urzędników państwowych za leni, nie prowadź badania dotyczącego przepracowania pracowników Urzędu Gminy z Twojego miasta. Bez względu na to, co zobaczysz, i tak uznasz, że to obiboki, które biorą pieniądze za darmo.

4. Wierność

Trudny do spełnienia warunek prawidłowej obserwacji. Musi zostać spełniony, aby badanie było wiarygodne. Obserwacja wierna to taka, gdzie żadna ze stron – czyli ani obserwowany, ani obserwujący – nie zniekształca rzeczywistości.

Obserwator opisuje dokładnie to, co widzi, obserwujący postępuje tak jak zawsze, bez udawania. Ty jako badacz dążysz do wiernego i zgodnego z prawdą odwzorowania i odnotowania faktycznego stanu rzeczy.

Przykład

Obserwacja niewierna to taka, w której pani wizytator obserwuje lekcję matematyki w klasie, do której zaproszono samych szkolnych prymusów. Lekcję natomiast prowadzi najlepsza nauczycielka z województwa. A wizytatorem jest najlepsza przyjaciółka dyrektorki. Rozumiesz?

Obserwacja wierna to brutal life. Sama prawda. Bez lukrowania rzeczywistości.

Podsumowując, aby obserwacja była przeprowadzona dobrze i efektywnie musi być wnikliwa, wyczerpująca, obiektywna oraz wierna. Nie potrafisz przeprowadzić takiej obserwacji? Pomyśl nad inną metodą badawczą.

Co należy ustalić przed przystąpieniem do obserwacji?

Poniższy rysunek przedstawia, co należy ustalić przed przystąpieniem do obserwacji. (Kliknij obrazek, aby powiększyć).

Jaki jest przedmiot Twojej obserwacji. Co dokładnie będziesz obserwował. Może to być:

Zjawisko, np.
– Przyczyny wyuczonej bezradności „klientów” MOPS w gminie X

Proces, np.
– Błędy w telefonicznym procesie obsługi klienta w sklepie internetowym Y

Człowiek, np.
– Uczniowie ostatnich klas z Liceum Nr X z miasta Y.

Jakie są cele Twojej obserwacji? Co zamierzasz osiągnąć dzięki przeprowadzeniu tej obserwacji?

Np.
– Poznanie i analiza przyczyn wyuczonej bezradności społeczeństwa
– Lokalizacja błędów popełnianych w procesie obsługi klienta sklepu X
– Poznanie aspiracji zawodowych i życiowych uczniów ze szkoły Z.

Kiedy, gdzie i za pomocą czego dokonasz obserwacji?

Np.
– Podczas spotkania w MOPS-ie z bezrobotnymi. 22.02.2021. Spotkanie osobiste i nagrywanie kamerą.
– Analizując rozmowy telefoniczne handlowców z firmy Y. 21.03.2021, biuro firmy X. Słuchanie i nagrywanie rozmów.
– Podczas spotkania z uczniami liceum. 22.04.2021. Spotkanie osobiste podczas godziny wychowawczej i nagrywanie kamerą.

W jaki sposób zarejestrujesz i zbierzesz wyniki tej obserwacji?

Np. zapisanie na kartce, nagranie na kamerę, nagranie na dyktafon itp.

Pomoc przy badaniach opartych na metodzie obserwacji

Czy przygotowanie badań na podstawie obserwacji jest trudne? Myślę, że nie. Ważne, abyś zadał odpowiednie pytania i wiedział, co chcesz zbadać.

Potrzebujesz pomocy z rozdziałem metodologicznym lub badawczym opartym na obserwacji?
Wypełnij formularz»

Przygotowaliśmy bardzo dużo dodatkowych materiałów. Dzięki nim sam zrobisz badania oparte na metodzie obserwacji.

Zobacz wzory rozdziałów metodologicznych plus materiały premium»
Zobacz wzory rozdziałów badawczych plus materiały premium»

Jeżeli dalej masz wątpliwości, napisz. Wspólnie rozwiążemy Twój problem.

Napisałem rozdział badawczy. Co dalej?

Naucz się pisać bez plagiatu. Sprawdź kurs online:
–> Piszę Bez Plagiatu. Kompleksowy kurs pisania prac

Zobacz, jakie materiały mogę Ci jeszcze zaproponować:
–> Sklep Magistra na 5

✔ Przygotuj wstęp
Wstęp do pracy dyplomowej. Jak go przygotować?

✔ Przygotuj zakończenie
Jak napisać zakończenie do pracy dyplomowej?

Wielka prośba

Przydał Ci się ten artykuł? Pomogłem Ci? Pomóż mi dotrzeć do innych osób, którym ta wiedza może pomóc. Jak to zrobić?

1. Udostępnij na FB ??

2. Podeślij znajomemu link mailem lub na Messengerze ?

3. Zostaw komentarz poniżej ⬇⬇ Możesz nawet ponarzekać. Dla mnie zaszczytem jest, że przeczytałeś do końca.

Nie zapomnij o prezencie!